چرا تصمیم‌های بی‌حاصل و زیان‌بار می‌گیریم، حتی وقتی می‌دانیم که باید بهتر عمل کنیم؟ اگر این سؤال را از افراد بپرسید، اکثر قریب به اتفاق آن‌ها خواهند گفت که تصمیم‌های غلط‌شان نتیجه‌ی نداشتن «قدرت اراده» است. اما تحقیق دانشگاه کلمبیا از آن حکایت دارد که قدرت اراده کاملاً به این صورت عمل نمی‌کند.
در واقع شاید تعجب کنید اگر بدانید که تصمیمات کوچک روزانه تاثیر شگرفی بر قدرت اراده‌ی شما برای تصمیم‌گیری‌های مهم دارند. از همه مهم‌تر، مشخص شده است که تصمیم‌گیری‌های کوچک می‌توانند به شما کمک کنند بر قدرت اراده‌تان تسلط یابید و به صورت منسجم تصمیم‌های بهتری بگیرید.
چرا برای بعضی مجرمان دادرسی عادلانه انجام نمی‌شود؟
در تحقیقی که آکادمی ملی علوم منتشر کرد، روان‌شناسان عواملی را بررسی کردند که بر موافقت قاضی با آزادی مشروط تأثیر داشت.
محققان هزار و ۱۱۲ حکم قضایی را در دَه ماه ارزیابی کردند. همه‌ی احکام را قاضی هیئت آزادی مشروط صادر کرده بود. او تعیین می‌کرد که آیا مجرم به قید قول شرف از زندان آزاد شود یا نه (در بعضی موارد مجرم خواستار آزادی نبود، بلکه به‌دنبال این بود که شروط آزادی مشروط تغییر کنند).
شاید فکر کنید آنچه بر تصمیم قضات تأثیر دارد عواملی مانند نوع جرم مرتکب‌شده یا قانون نقض‌شده است. اما یافته‌های محققان درست عکس این قضیه را نشان می‌دهد؛ تصمیم قاضی تحت‌تأثیر هر گونه عاملی است که نباید در دادگاه تأثیری داشته باشد و مهم‌ترین آن‌ها ساعت روز است.
محققان دریافتند که در آغاز روز احتمال داشت قاضی در ۶۵ درصد از پرونده‌ها حکم مطلوبی صادر کند، ولی همچنان که صبح رو به پایان می‌رفت و قاضی به علت صدور احکام زیاد خسته می‌شد، احتمال این که مجرم حکم مطلوبی دریافت کند به صفر می‌رسید.
قاضی بعد از استراحتی کوتاه برای صرف ناهار با نشاط بیشتری به دادگاه باز می‌گشت و دوباره احتمال صدور حكم مطلوب فوراً زیاد می‌شد و به ۶۵ درصد می‌رسید. سپس، با گذشت زمان، درصد صدور احکام مطلوب کم می‌شد تا این‌که در پایان روز به صفر می رسید.
این الگو برای بیش از هزاروصد پرونده تایید شد. نوع جرم اهمیتی نداشت؛ چه قتل و چه تجاوز، چه سرقت و چه اختلاس. اگر زمان‌بندی دادرسی با موضوع آزادی مشروط صبح بود یا فوراً بعد از استراحتی برای صرف غذا و نه حوالی پایان جلسه‌ای طولانی، بیشتر احتمال داشت که مجرم پاسخ مطلوبی دریافت کند.
شكل زیر احتمال صدور حكم مطلوب قاضی را طبق ساعت روز توصیف می‌کند. خطوط نقطه‌چین استراحت را برای صرف غذا در طول روز نشان می‌دهند.
چطور فرسودگی تصمیم‌گیری بر احکام صادرشده‌ی قضات آزادی مشروط تاثیر می‌گذارد؟
شکل 1. میزان احکام صادرشده به نفع زندانیان در مقایسه با موقعیت ترتیبی
نقاط دایره‌ای شکل اولین حکم در هر یک از سه جلسه‌ی تصمیم‌گیری را نشان می‌دهند. خط‌های روی محور افقی پرونده‌ی سوم را نشان می‌دهد. خطوط نقطه‌چین استراحت برای صرف غذا را نشان می‌دهند. از آن‌جا که مدت زمان متفاوت جلسات به کاهش تعداد پرونده‌ها برای بعضی از موقعیت‌های ترتیبی بعدی منجر می‌شود، این نمودار بر اساس اولین ۹۵ درصد داده در هر جلسه است.
این نمودار احتمال دریافت پاسخ مطلوب را از قاضی برای مجرم، طبق زمانی که دادرسی صورت می‌گیرد، نشان می‌دهد. توجه کنید که با گذر زمان احتمال دریافت پاسخ مطلوب کاهش می‌یابد.
ماجرا چیست؟
قدرت اراده مانند ماهیچه است و مثل ماهیچه‌های بدن‌تان، قدرت اراده‌تان هم بر اثر استفاده‌ی مکرر کم‌توان می‌شود. هر وقت یک تصمیم می‌گیرید، گویی مجموعه‌ای از حرکات ورزشی را دوباره در باشگاه انجام می‌دهید. درست همانند ماهیچه‌های‌تان که بعد از چندین تمرین ورزشی خسته می‌شوند، قدرت اراده‌تان نیز با تصمیم‌گیری‌های مکرر کم می‌شود.
محققان برای اشاره به این پدیده معمولاً از اصطلاح «خستگی تصمیم‌گیری» استفاده می‌کنند. وقتی قاضی هیئت آزادی مشروط دچار خستگی تصمیم‌گیری می‌شود، بیشترِ درخواست‌های آزادی مشروط را رد می‌کند.
با عقل جور در می‌آید. وقتی قدرت اراده‌تان دارد تحلیل می‌رود و ذهن‌تان از تصمیم‌گیری خسته است، راحت‌ترین کار این است که «نه» بگویید و همه را در زندان نگه دارید، به جای این که استدلال کنید آیا می‌شود به این فرد آن قدر اعتماد کرد که از زندان آزاد شود یا نه. قاضی در آغاز روز به هر پرونده عادلانه رسیدگی می‌کند، اما وقتی انرژی‌اش از بین می‌رود چطور؟ همه را یکی پس از دیگری رد می‌کند. در ادامه دلیل اهمیت این موضوع برای شما آمده است.
آیا دچار خستگی تصمیم‌گیری هستید؟
در زندگی روزمره‌تان نیز دچار خستگی تصمیم‌گیری می‌شوید. اگر در محل کار از نظر تصمیم‌گیری روزی دشوار را بگذرانید، وقتی به خانه می‌رسید خسته و بی‌رمق هستید. شاید بخواهید به باشگاه بروید و ورزش کنید، اما مغزتان به‌طور پیش‌فرض تمایل دارد یک تصمیم راحت بگیرد؛ این که روی کاناپه بنشینید. خستگی تصمیم‌گیری همین است. اگر به نظرتان سخت است، قدرت اراده‌تان را به کار بگیرید که شب روی کسب‌وکار دوم‌تان کار کنید یا برای شام غذای سالم بپزید نیز همین اتفاق در حال رخ‌دادن است.
خستگی تصمیم‌گیری چیزی است که همه با آن سروکار داریم، اما چندین راه وجود دارد که زندگی‌تان را سامان دهید و روزتان را طوری طراحی کنید که بر قدرت اراده‌تان تسلط داشته باشید.
پنج راه غلبه بر خستگی تصمیم‌گیری و تقویت قدرت اراده
1. هر شب تصمیم‌های روز بعد را برنامه‌ریزی کنید
هر روز ناگهان تصمیماتی ظاهر می‌شوند که نمی‌توانید برای آن‌ها برنامه‌ریزی کنید. ایرادی ندارد، این‌ها جزئی از زندگی‌اند. تصمیم‌هایی که اغلب ما را بی‌رمق می‌کنند آن‌هایی هستند که بارها در زندگی با آن‌ها روبه‌روییم.
بسیاری از افراد در پایان روز بی‌رمق‌اند زیرا این تصمیم‌ها چیزی گران‌بها با عنوان قدرت اراده را هدر می‌دهند؛ تصمیم‌هایی که می‌توان آن‌ها را به صورت خودکار درآورد یا در موردشان برنامه‌ریزی کرد. مثلاً تصمیم‌هایی از این قبیل که برای سر کار چه بپوشم؟ صبحانه چه بخورم؟ قبل از کار به خشکشویی بروم یا بعد از کار؟ و...
شب قبل، در سه دقیقه یا کمتر، می‌توان درباره‌ی موارد بالا تصمیم گرفت که در این صورت روز بعد نیازی نیست قدرت اراده‌تان را صرف چنین تصمیم‌هایی کنید. وقت گذاشت برای برنامه‌ریزی تصمیم‌های تکراری روزانه و همچنین ساده‌سازی و طراحی آن‌ها موجب می‌شود برای تصمیم‌های مهم روزانه فضای فکری بیشتری ایجاد کنید.
2. مهم‌ترین کارها را اول انجام دهید
اگر پای مهم‌ترین پرونده‌ی جهان در میان باشد، دلتان می‌خواهد قاضی چه موقع به آن رسیدگی کند؟ طبق تحقیق بالا، باید گفت اولین پرونده در صبح. می‌خواهید بیشترین توجه، تمرکز و انرژی قاضی صرف تصمیم‌هایی شود که از همه مهم ترند.
در مورد کار و زندگی‌تان نیز این موضوع صدق می‌کند. درست همین الان مهم‌ترین مسئله‌تان چیست؟ تناسب اندام؟ پیشرفت در کسب‌وکارتان؟ نوشتن کتابی که در ذهن‌تان است؟ آموختن نحوه‌ی از بین بردن پریشانی و رسیدی به آرامش؟
مسئله‌تان، هر چه هست، بیشترین انرژی‌تان را به آن معطوف کنید. اگر باید سی دقیقه زودتر از خواب بیدار شوید، این کار را انجام دهید. روزتان را کار کردن روی مهم‌ترین مسئله‌ی زندگی‌تان آغاز کنید. پیش‌تر درباره‌ی اهمیت کارهای معمول صبحگاهی و مدیریت زمان نوشته‌ام. این تحقیق درباره‌ی قدرت اراده دلیل دیگری است برای این‌که اول از همه روی مهم‌ترین مسئله‌ی زندگی‌تان کار کنید.
3. تصمیم‌گیری را کنار بگذارید، تعهددادن را آغاز کنید
از نظر من توصیه‌هایی مثل «فقط باید تصمیم بگیری که انجامش بدی» دیگر زیادی نخ‌نما شده‌اند. بله، البته که برای انجام کارهای بااهمیت باید تصمیم بگیرید، ولی بیش از آن باید برنامه‌ریزی کنید که آن‌ها را در زندگی‌تان بگنجانید.
همه‌ی ما می‌گوییم چیزهایی داریم که برای‌مان بااهمیت‌اند.
«واقعاً دلم می‌خواد کسب‌وکارم رشد کنه.»
«واقعاً دلم می‌خواد هجده کیلو کم کنم.»
«واقعاً دلم می‌خواد از صفر شروع کنم.»
متأسفانه اغلب ما فقط امیدواریم قدرت اراده و انگیزه‌ی لازم را داشته باشیم که هر روز درست تصمیم بگیریم.
به این نتیجه رسیده‌ام که برای موفقیت بیشتر، به جای این‌که هر روز فقط امید داشته باشم درست تصمیم بگیرم، باید برای کارهای مهمم برنامه‌ریزی کنم.
مثلاً برنامه‌ریزی کرده‌ام که دوشنبه و پنج‌شنبه را به نوشتن اختصاص دهم و دوشنبه، چهارشنبه و جمعه وزنه بزنم. بنابراین، هر دوشنبه مجبور نیستم تصمیم بگیرم که بنویسم یا نه، پیش‌تر برای آن برنامه‌ریزی کرده‌ام. دیگر لازم نیست امیدوار باشم قدرت اراده‌ی کافی برای رفتن به باشگاه را داشته باشم و برای دوشنبه‌ها سر ساعت ۶ عصر خودبه‌خود به آن‌جا می‌روم.
اگر فقط یک گوشه بنشینید و امید داشته باشید هر روز درست تصمیم بگیرید، قطعاً قربانی می‌شوید؛ قربانیِ فرسودگی تصمیم‌گیری و نداشتن قدرت اراده.
4. اگر مجبورید در ادامه‌ی روز تصمیم‌های خوبی بگیرید، اول چیزی بخورید
این‌که قضات بعد از غذا خوردن بهتر می‌توانند تصمیم بگیرند، اتفاقی نیست. البته اگر هر روز شکم‌تان را با سیب‌زمینی سرخ‌کرده پر کنید، شک دارم همین اثر و نتیجه را داشته باشد.
استراحت کردن به منظور تغذیه‌ی ذهن‌تان نیز راه فوق‌العاده‌ای برای تقویت قدرت اراده است.
مهم است که اول کارهای مهم را انجام دهید، اما همیشه این امکان وجود ندارد که روزتان را به این صورت ساماندهی کنید. بنابراین، وقتی می‌خواهید از ذهن‌تان تصمیمات بهتری بیرون بکشید، غذاهای بهتری به بدن‌تان برسانید.
5. ساده‌سازی کنید
احساس درماندگی هنگام تلاش برای انجام هر کاری – چه رسیدن به بهترین سطح عملکرد باشد، چه شروع رژیم غذایی سالم – بیش از هر چیز به این علت ایجاد می‌شود که حس می‌کنید در هر ساعت باید از قدرت اراده‌تان استفاده کنید.
به دنبال راه‌هایی برای ساده‌کردن زندگی‌تان باشید. اگر چیزی برای‌تان اهمیت ندارد، آن را حذف کنید. تصمیم‌گیری برای کارهای بی‌اهمیت، حتی اگر برای انجام آن وقت داشته باشید، کار خوشایندی نیست چون با این کار چیزهای مهم را از انرژی ارزشمند و قدرت اراده‌تان محروم می‌کنید.
قدرت اراده یکی از حوزه‌های زندگی است که قطعاً می‌توانید خروجی‌تان را در آن بهتر کنید، اگر تعداد ورودی‌تان را کم کنید.
کلام آخر
قدرت اراده چیزی نیست که بعضی داشته باشند و بعضی دیگر نداشته باشند، بلکه کم یا زیاد می‌شود. محال است در هر لحظه‌ی روز قدرت اراده‌تان را به حداکثر برسانید، ولی می‌توانید چندین تغییر در برنامه‌ی روزانه‌تان ایجاد کنید که بیشتری بهره را از تصمیم‌های خود ببرید و چیزهایی را که برای‌تان مهم‌ترند به‌صورت منسجم‌تر پیش ببرید.
منابع
Clear, J. (n.d.). How willpower works: Decision fatigue and how to avoid bad decisions. James Clear. Retrieved September 17, 2025, from https://jamesclear.com/willpower-decision-fatigue
کلییر، جیمز. (1400). قدرت شروع ناقص (س. ا. کوکبی و ف. ح، مترجمان). تهران: نشر میلکان
