روش مطالعه درس تاریخ و جغرافیا
در میان دروس رشته انسانی، تاریخ و جغرافیا دو درس بسیار مهم و تأثیرگذار هستند؛ هم در امتحانات نهایی و هم در کنکور سراسری. این دو درس با اینکه ماهیتی نسبتاً متفاوت دارند، اما از نظر نوع مطالعه شباهت‌هایی بین آن‌ها دیده می‌شود، چون هر دو خواندنی و فرّار هستند. دانش‌آموزانی که در این دو درس عملکرد خوبی دارند، معمولاً نه فقط در امتحانات، بلکه در کنکور هم امتیاز قابل‌توجهی کسب می‌کنند، چرا که ضریب بالای ۵ در دفترچه اختصاصی کنکور باعث می‌شود کوچک‌ترین پیشرفت در آن‌ها، اثر زیادی روی رتبه نهایی بگذارد.
اما مشکلی که بسیاری از دانش‌آموزان با این دروس دارند، مربوط به فرّار بودن مطالب، پراکندگی محتوا، و نبودن یک روش مطالعه مشخص و اصولی است. این مسئله باعث می‌شود خیلی‌ها با اینکه زمان زیادی برای این دروس صرف می‌کنند، اما در آزمون نتیجه مطلوبی نمی‌گیرند. در ادامه روش پیشنهادی مطالعه برای تاریخ و جغرافیا را بررسی می‌کنیم.
تاریخ و جغرافیا، دو درس خواندنی!
اول از همه، باید این واقعیت را بپذیرید که هر دو درس، خواندنی هستند. یعنی برخلاف ریاضی یا منطق و فلسفه که تحلیلی و مفهومی هستند، اینجا با حجم زیادی از اطلاعات متنی، نام‌ها، سال‌ها، مکان‌ها و مفاهیم مواجه هستید. چنین دروسی را نمی‌شود فقط با یک بار خواندن، یاد گرفت. این‌ها دروس مرورمحور هستند، یعنی باید بارها و بارها مرورشان کنید تا ماندگار شوند. همین تکرار، شاه‌کلید موفقیت در این دو درس است.
مرحله اول: نگاه اجمالی
در ابتدا، بدون اینکه وارد جزئیات شوید، یک مرور کلی و اجمالی داشته باشید. یعنی ابتدا باید بفهمید که هر فصل درباره چیست، چه تیترهایی دارد، چه تصاویری دارد، نمودارها یا نقشه‌ها چه چیزی را نشان می‌دهند و چطور مطالب فصل به هم مرتبط شده‌اند.
در نگاه اول دنبال حفظ کردن نیستیم، بلکه باید ساختار کلی درس را در ذهن‌تان شکل بدهید. انگار دارید اسکلت یک ساختمان را می‌سازید، که قرار است بعداً با آجرهای اطلاعات، آن را کامل کنید. این نگاه اجمالی باعث می‌شود درک بهتری از مسیر مطالعه داشته باشید و گیج نشوید.
مرحله دوم: طرح سؤال
در این مرحله باید قبل از شروع به خواندن دقیق، از خودتان سؤال بپرسید. مثلاً وقتی می‌خواهید بخشی از تاریخ معاصر را بخوانید، بپرسید: «چرا فلان انقلاب رخ داد؟»، «نتیجه این جنبش چه بود؟»، یا «ارتباط این واقعه با رویدادهای قبل و بعدش چیست؟» در جغرافیا هم می‌توانید بپرسید: «چه عواملی باعث تنوع آب‌وهوایی ایران شده؟»، «چرا بعضی نواحی جمعیت بیشتری دارند؟»
این نوع سؤال‌ها باعث می‌شود ذهن‌تان فعال شود و دنبال جواب بگردد. همچنین، درس برایتان معنای بیشتری پیدا می‌کند و حفظ مطالب ساده‌تر می‌شود.
مرحله سوم: خواندن همراه با توضیح دادن
حالا وقت آن است که درس را با دقت بخوانید. اما صرفاً خواندن کافی نیست. باید در حین مطالعه، خودتان را وادار کنید که مطلب را برای کسی توضیح دهید. مثلاً تصور کنید دانش‌آموزی از رشته تجربی روبه‌روی شما نشسته که چیزی از تاریخ یا جغرافیا نمی‌داند. حالا شما باید برایش توضیح دهید.
اگر نتوانید چیزی را توضیح دهید، یعنی هنوز آن را خوب نفهمیده‌اید. پس برگردید و دوباره بخوانید. مهم نیست چقدر طول می‌کشد. کیفیت یادگیری مهم‌تر از سرعت است. سرعت مطالعه‌تان را بسته به سختی مطالب تنظیم کنید. اگر مطلب ساده است، سریع‌تر بروید. اگر سخت است، آرام‌تر و با دقت بیشتر پیش بروید.
مرحله چهارم: مرور تورقی
این مرحله، درست بعد از مطالعه عمیق انجام می‌شود. باید کتاب را یک بار دیگر ورق بزنید و به تیترها، تصاویر، نمودارها و حاشیه‌نویسی‌ها نگاه کنید. این مرور تورقی باعث می‌شود مطالب در ذهن‌تان تثبیت شوند و از حافظه کوتاه‌مدت به بلندمدت منتقل شوند. یادتان باشد که بدون مرور، بخش زیادی از مطالبی که زحمت یاد گرفتن‌شان را کشیده‌اید، ظرف چند روز از یادتان می‌رود.
مرحله نهایی: مرورهای چندباره
در هفته‌های بعد، بار دیگر همان مطالب را مرور کنید؛ این بار با استفاده از خلاصه‌ها، سوالات، تست‌ها و یادداشت‌هایی که خودتان تهیه کرده‌اید. هر بار که مرور می‌کنید، مطالب محکم‌تر در ذهن‌تان جا می‌افتند. اگر مرور نکنید، حتی با بهترین روش هم، مطالب فراموش می‌شوند. ولی اگر مرور داشته باشید، کم‌کم با حجم بیشتری از مطالب احساس راحتی می‌کنید و حس می‌کنید مطالب آشناتر شده‌اند. این همان حس تسلط است.
جمع‌بندی نهایی
یادتان نرود که تاریخ و جغرافیا فقط با خواندن آموخته نمی‌شوند، با مرور کردن تثبیت می‌شوند. اگر این روند را به درستی اجرا کنید، نه تنها در امتحانات، بلکه در کنکور هم می‌توانید از این دو درس امتیاز قابل‌توجهی بگیرید.
